Forex sektöründe SPK olarak yatırımcıyı koruma adına çok önemli adımlar attık
14.01.2016 tarihinde forex sektörüyle ilgili yeni tebliğ yayınlanmasıyla birlikte yeni bir sürece giren sektör, şuanda geleceğini arıyor. Yapılan değişimler sonrasında piyasada oluşan soruları sorduğumuz SPK Başkanı Dr. Vahdettin Ertaş, piyasa işleyişinde oluşabilecek aksaklıklardan korunması için önlemler aldıklarını belirterek sorularımızı yanıtladı.
Forex sektöründe bir düzenleme yapılması için çalışmalar yaptınız. Yapılan düzenlemelerdeki temel amaçlarınız nelerdi ve bugün itibariyle bu amaçlara ulaşıldı mı?
Biliyorsunuz, bundan 5 yıl öncesine kadar ülkemizde foreks piyasaları düzenleme altında olmayan, birçok kişinin mağdur olduğu ve zarara uğrayarak tasarruflarını kaybettiği bir piyasa idi. 2012 yılıyla birlikte bunun ülkemizde düzenleme altına alınması öngörüldü ve kanuni düzenlemesi yapılarak görev Kurulumuza verildi. Sonrasında gerekli çalışmalar yapılarak Kurulumuz tebliğleri ile foreks işlemleri düzenleme altına alındı. Zaman içerisinde ortaya çıkan gelişmeleri dikkate alarak 14.01.2016’da yürürlüğe giren tebliğler ile foreks piyasasında mevcut düzenlemelerimizde değişikliklere gittik. Bazı hükümlerin içeriği değiştirilirken, yatırımcıların korunması ve piyasada güven ortamının sağlanması için birçok yeni hüküm getirdik. Yüksek kaldıraç oranlarının oluşturduğu riskleri sınırlamak amacıyla kaldıraç oranlarını düşürdük, deneme hesabını zorunlu hale getirdik, müşterilerin mağduriyetlerinin önüne geçilmesi amacıyla emir iptaline ilişkin daha sıkı kurallar belirledik, aracı kurumların müşteri işlemleri için karşı taraf olması nedeniyle ortaya çıkacak olan çıkar çatışmalarını önlemek amacıyla kaldıraçlı işlem hizmeti sunulan müşterilere bu işlemler için bireysel portföy yöneticiliği veya yatırım danışmanlığı hizmeti vermemeleri kuralını getirdik, reklamlarla ilgili sınırlamalar getirdik, sonrasında da promosyonları yasakladık. Bunların dışında teknik işleyişle ilgili yatırımcıyı koruyan yeni bazı kurallar getirdik.
Bu son değişiklikler ile birlikte Türkiye’de foreks işlemlerine ilişkin düzenlemeler oldukça kapsamlı hale geldi. Söz konusu düzenlemeler ile piyasanın daha etkin işlemesini amaçlayarak, müşterisi oldukları aracı kurumlar nezdinde foreks işlemleri gerçekleştiren yatırımcıların piyasa işleyişinde oluşabilecek aksaklıklardan korunması için önlemler aldık. Bu kapsamda, yatırımcıların dikkatlerini risklere çekmeye çeliştik, daha fazla şeffaflık getirdik, demo hesapları ile sistemi bilerek piyasaya girmelerini sağladık.
Bu piyasa dünyanın her tarafında riskli, tüm sorunları çözdünüz mü derseniz bu biraz da yatırımcı davranışıyla alakalı bir konu. Biz SPK olarak yatırımcıyı koruma adına çok önemli adımlar attık. Yatırımcılarımızın da aldıkları riskleri bilmesi, gereksiz riskleri üstlenmemesi, piyasa verilerini iyi analiz etmesi düzenlemelerden daha önemli. Böyle bir ortamda sistem daha sağlıklı işleyecektir. Bugün dünden epeyce ilerdeyiz, bunu çok rahatlıkla söyleyebilirim.
Sektörde yer alan firmalar ve sektörde işlem yapan yatırımcılar başta kaldıraç oranları olmak üzere demo hesap zorunluluğunun her firmada ayrı oluşunun firmaları zorladığı ifade ediliyor. Yaşanan bu sorunların çözümüyle ilgili nasıl bir yol izlenebilir?
Yatırımcıların hesap açacakları her aracı kurumda altı iş günü boyunca deneme hesabında gerçek zamanlı fiyatlarla işlem yapmasını zorunlu tuttuk. Bunun firmaları zorladığı görüşüne katılmıyorum. Defaten ifade ettiğim üzere, foreks işlemleri büyük risk barındırıyor, bu işlemlere başlayacak yatırımcının her türlü riski anlamasını ve iki kere düşünmesi gerektiğini söylüyoruz. Yoğun pazarlama faaliyetleri sonrasında yatırımcılarda işlemlere hemen başlama isteği oluşuyor, ancak düzenlemelerde öngörülen süreler yatırımcılara bir düşünme payı bırakıyor, daha sağlıklı karar vermelerini sağlıyor. Ayrıca, her aracı kurumdaki ürünler, işlem yapma biçimleri, çerçeve sözleşmeler ile belirlenmiş kurallar farklılık gösterebilir. Dolayısıyla yatırımcıların para yatırarak işlem yapmak istedikleri her aracı kurumun deneme hesabında işlem yapmasının yatırımcıların korunması açısından kritik öneme sahip olduğunu düşünüyoruz.
Foreks işlemlerine, -yatırımcı bugün hesap açsın, hemen akabinde işlemlere başlasın- mantığıyla yaklaşmıyoruz. Bu görüşümüze sektörün uzun vadeli geleceğini düşünen birçok kurumun iştirak ettiğini biliyor, tüm sektörün de bu gözle bakmasını istiyoruz. Ben yatırımcı olsam demo hesabı açılmasına eleştiri getiren aracı kurumun kapısından içeri girmem. Neden derseniz yatırımcının bilinçlenmemi, öğrenmesini istemiyor, daha az bilgiyle ya da reklamlarda duyduğu güzel sözlerle işlem yaptırmak istiyor. SPK’nın amacı vatandaşlarımızı bilgilendirmek, olabildiğince tüm bilgileri kendilerine sunmak, nihai alım satım kararlarını kendilerinin vermesine yardımcı olmak. Kısaca bu düzenlemeye eleştiri getirenlerin amacı kısa vadede çok para kazanmak, SPK’nın amacı vatandaşlarımızı bilgilendirmek, onlara yatırım kararlarında yardımcı olacak düzenlemeleri yapmak.Yatırımcılarımızın bu hususlara dikkat etmesi lazım.
Kaldıraç oranları konusuna gelince, işlemlerde uygulanan yüksek kaldıraç nedeniyle müşterilerin kısa sürede teminatlarının tamamını kaybederek pozisyonlarının otomatik olarak kapanmasının önüne geçilmesi amacıyla, Türk Lirası, Amerikan Doları ve Euro’nun birbirlerine karşı olan değişim oranlarını esas alan varlıklar ile altına dayalı yapılan işlemlerde kaldıraç oranının 100:1, bunlar dışındaki varlıklarda ise kaldıraç oranının azami 50:1 olarak uygulanabileceği düzenlenmiş ve kaldıraç oranının belirlenmesinde 20.000 TL sınırı esas alınmıştır. Bu tutarın altındaki yatırımcılar için yukarıdaki oranların yarısı uygulanmaktadır. Belirlediğimiz oranlar ABD, Japonya gibi ülke örneklerinin halen üzerinde olup, eski uygulamaya dönülmesi gibi bir irademiz söz konusu değildir. Foreks işlemlerinde kaldıraç ne kadar yüksekse risk de o kadar yüksek demektir.
Sektör daha önceki yıllarda hızlı bir büyüme trendi içinde iken bu yıl yapılan düzenlemeyle birlikte bu büyümenin durduğu ifade ediliyor. Sizce sektördeki durgunluğun ana nedenleri nelerdir?
Ülkemizde foreks maalesef bireysel yatırımcıların katılımıyla kısa vadede yüksek getiri peşindeki yatırımcıların ilgi duyduğu bir alan oldu. Aracı kurumlarımızın yoğun pazarlama faaliyeti ile bireysel yatırımcılar bu alana teşvik edildi. Kayıp-Kazanç oranlarından da görüldüğü üzere pazarlama yapılan hedef kitle bu işlemlerin söylendiği kadar cazip olmadığını anlamış oldu. Dolayısıyla daha profesyonel kesimin pazara dahil olması sektörün uzun vadeli büyümesi açısından önem taşıyor.
Ayrıca, Takasbank verilerine göre 2015 yılsonunda açık hesap sayısı 148.078, günlük ortalama işlem hacmi ise 12 milyar doların üzerinde. Bu yılın Haziran ayı sonu itibariyle açık hesap sayısının 182.113’e ulaştığını görüyoruz. Haziran ayında günlük ortalama işlem hacmi ise 13 milyarı aşmış durumda. Önceki yıllardaki ivmeli büyüme sürmese de, daha rasyonel bir büyüme dinamizmi yaşandığı ortada.
Baştan buyana bizim söylediğimiz de bu. Rasyonel bakış açısıyla izah edilemeyen büyüme oranlarındaki hız düşüşünü düzenlemelerde aramak yerine para kazanamayan yatırımcıların sisteme ihtiyatlı bakmasına ve yatırımcılarımızın piyasa hakkında bilinçlendikçe çok da söylendiği gibi oturduğun yerde para kazandıran bir piyasa değil tam tersi yüksek bir piyasa olduğu konusunda bilinçlenmelerinin bir sonucu olarak görmek daha doğru olur.
Sektördeki aracı kuruluşlar yapılan düzenlemeler sonrasında Türk yatırımcılarının ülkede işlem yapmak yerine yurt dışına yöneldiğini ifade etmektedir. Yurt dışına yönelimi azaltmak için yapacağınız çalışmalar veya önlemler var mıdır?
Daha önce de bahsettiğim Takasbank verilerinden de anlaşılabileceği üzere foreks piyasası Türkiye’de 2016 yılında da büyümeyi sürdürüyor. Hâlihazırda yatırımcıların yurtdışına yöneldiğine ilişkin elimizdesomut bir veri de bulunmamakta. Ayrıca, ülkemiz vatandaşlarına yöneltildiğini tespit ettiğimiz web sayfalarına da erişimi engelletme konusunda gerekli girişimleri yapıyoruz. Düzenlemelerimiz yatırımcılar için önemli korumalar sağlıyor, teminat olarak yatırdıkları tutarların Takasbank’ta tutulması zorunluluğu var, yatırımcılar buradan teminatlarının kontrolünü yapabiliyor.
Bilindiği üzere, 2012 yılı öncesinde foreks işlemlerini yurtdışında yapan bazı vatandaşlarımız, kar veya zarar etmelerinden bağımsız olarak teminatlarını geri alamama sorunu başta olmak üzere birçok mağduriyet yaşıyorlardı. Bütün bunlara rağmen daha yüksek kaldıraç başta olmak üzere çeşitli nedenlerle yurtdışına yatırım yapılıyorsa, bu durum 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde yatırımcıların kendi tercihleridir. Biz gerçek yatırımcılarımızı piyasada görmek istiyoruz, hayal arayanlar, aşırı riskli işlem yapmak isteyenler, sonuçlarına katlanmak kaydıyla diledikleri yerlerde işlem yapabilirler. Biz bunu tavsiye etmiyoruz.
Piyasaya yabancı müşteri çekmek için yapılacak çalışmalar var mıdır ve bu konuda vergisel sorunlar nasıl giderilebilir?
Vergi düzenlemeleri Kurulumuz görev alanında bulunmadığı için bu konuda bir fikir yürütmem doğru olmaz. Piyasa aktörleri bu konudaki görüşlerini zaman zaman medya ile zaman zaman da bizlerle paylaşıyorlar. Bizde foreks işlemlerinden elde edilen kazançların vergilendirilmesine ilişkin önerimizi Gelir İdaresi Başkanlığımız ile paylaşmış bulunuyoruz.
Yapılan düzenlemelerden önce sektörle ilgili çok fazla şikâyetin olduğu bilinmekteydi. Bugün itibariyle bu şikâyetlerin durumu hakkında bilgi verir misiniz?
Düzenlemelerimizi sadece şikâyet bazlı ve tepkisel olarak değerlendirmek doğru bir yaklaşım değil. Biz sermaye piyasalarının geleceğini inşa etmek için çalışıyoruz ki, burada da şeffaflık ve güven unsuru çok önemli. Konuya sadece şikâyet sayısı bazlı olarak da bakmak doğru değil, öte yandan düzenleme getirdiğimiz konularla ilgili şikâyetlerde önemli azalışlar var. Hedefimiz sermaye piyasasına yatırım yapan yatırımcıların güven duygusu içerisinde olmaları ve sorunlarına hızlı, etkin bir şekilde çözüm bulabilmeleri. Bu anlamda, şikayetler konusunda da önemli bir adım attık ve Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği nezdinde Müşteri Uyuşmazlıkları Hakem Heyeti uygulamasını Ağustos ayı itibariyle hayata geçirdik.
Sektörde birçok firma yapılan düzenlemelerin yeniden ele alınması gerektiğini ifade etmektedir. Bu konuda bir çalışma yapılabilir mi? Aracı kurumlardan gelen bu taleplere bakışınızı aktarır mısınız?
Foreks piyasası Kurulumuzca ilk düzenlemelerin yapıldığı günden bu yana sürekli olarak gelişmekte olan bir piyasa olup, bu durum piyasaya yönelik yeni düzenlemeler yapılması ihtiyacını da beraberinde getiriyor. Aracı kurumlardan gelen talep ve öneriler de bu çalışmalarda dikkate alınıyor. Piyasada genel bir sorun haline gelen sıkıntı ve zorlukların aşılması için biz de düzenleyici otorite olarak üzerimize düşeni yapmaktayız. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda da foreks piyasasına ilişkin sektör talepleri titizlikle değerlendirilecek, ancak düzenlemelerin yeniden ele alınması talebi getirdiğimiz bazı kuralların gevşetilmesi şeklide algılanmamalı. Örneğin kaldıraç oranları, emir iptali ile ilgili kurallar, promosyon yasağı düzenlememiz gibi konularda kararlılığımızı daha önce de ifade ettik.
Forex sektörüyle ilgili gelecek hedefleriniz nelerdir? İstanbul’u bir Finans Merkezi haline getirme yolunda emin adımlarla ilerliyoruz. Bu bakımdan dünyadaki işlem türü ve finansal araç çeşitliliğine ayak uydurmamız gerekiyor. Foreks işlemlerini de bu çeşitliliğin bir parçası olarak görmek gerek. Sektörün sağlıklı şekilde büyümesi, yatırım yapan kişilerin sistemin işleyişini tam ve doğru olarak anlayarak yatırım yapmaları ve daha fazla şeffaflık temel hedeflerimiz.