VERGİDE ADALETİ SAĞLAMAK İÇİN BUGÜNE KADAR NELER YAPTIK

Orta Vadeli Program’da belirttiğimiz üzere vergi politikalarında büyüme ve sosyal adalet ilkeleri ekseninde yatırımı, istihdamı, üretimi, ihracatı ve rekabet ortamını destekleyen gelir politikalarının önceliklendirilmesine devam ediyoruz.

Vergi adaletinin güçlendirilmesi ve doğrudan vergilerin payının artırılması en temel hedeflerimizdendir.

Amacımız çok kazanandan çok, az kazanandan az vergi almaktır. Bugüne kadar vergi adaletini güçlendirecek çok sayıda düzenlemeyi de hayata geçirdik. Bu çerçevede yaptığımız en önemli düzenleme asgari ücretin vergi dışı bırakılmasıdır. Bundan sadece asgari ücretliler değil, tüm çalışanlarımız yararlanmaktadır. Bu istisna ile 2025 yılında toplam 853 milyar lira vergiden vazgeçiyoruz. Asgari ücret istisnası tek başına vergi harcamalarımızın yüzde 28,4’ünü oluşturmaktadır. Gelir vergisi tarifemiz pek çok ülkede olduğu gibi artan oranlı, yani çok kazanandan çok, az kazanandan az vergi alınmasını sağlamaktadır.

Vergi adaletini güçlendirmek için, en alt dilimdeki vergi oranını yüzde 22’den yüzde 15’e indirilmiş, en üst dilimdeki vergi oranını ise yüzde 35’den 40’a çıkardık. Yine tarifede ücretliler lehine değişiklik yaparak, mevcut vergi oranlarının, daha yüksek matrahlara uygulanmasını sağladık. Basit usulde vergilendirilen 850 bin esnafımıza gelir vergisi istisnası getirdik. Esnaf muafiyetinin kapsamını genişletip, evlerde imal ettikleri malları internet üzerinden satanları da esnaf muaflığı kapsamına aldık. Yeni iş kuran gençlerin 3 yıl boyunca kazançlarının belli bir kısmını gelir vergisinden istisna ettik. Bu gençlerimizin ayrıca Bağ-Kur primlerini 1 yıl boyunca Devlet olarak biz karşılıyoruz.

Çiftçilerimize yönelik de çok sayıda düzenleme yaptık. Çiftçilere yapılan destek ödemelerinden gelir vergisi kesintisi kaldırdık, geçmişte yapılan ödemeleri iade ettik. Yem ve gübreden KDV’yi kaldırdık. Traktör, biçerdöver, ilaçlama, süt sağma makineleri gibi tarımsal makinaların teslimlerinde, tarımsal sulama sistemleri ve tarımsal abonelere yapılan elektrik teslimlerinde indirimli KDV oranı belirledik.

Temel gıda maddelerinde ve sosyal konutların tesliminde KDV oranını yüzde 1’e indirdik. Eğitimde, sağlıkta, turizmde, tekstilde ve yeme içme hizmetlerinde indirimli oran uygulanıyor. Meskenlerde kullanılan elektriğin tesliminde de KDV oranlarını indirdik. Son dönemde yüksek gelir gruplarından daha çok vergi alınması yönünde de düzenlemeler yaptık. Belirli bir tutarın üzerinde gelir elde eden ücretliler, sporcular, profesyonel hakemler ile istisna serbest meslek kazancı elde eden kişilerin beyanname vermesini sağladık.

2023 yılında Kurumlar vergisi oranını 5 puan artırdık, Yap-İşlet-Devret ve Kamu Özel İşbirliği Projeleri ile banka ve finans kurumları için bu oranı yüzde 30’a çıkardık.

Deprem felaketinin etkilerini gidermek ve mali disipline katkı sağlamak amacıyla kurumlar vergisi mükelleflerinin 2022 yılı kurum kazancından indirim konusu yaptıkları istisna ve indirim tutarları ile Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında indirimli kurumlar vergisine tabi matrahları üzerinden ek vergi alınmasını sağladık. Gayrimenkul sermaye iradında uygulanan götürü gider oranını yüzde 25’den, yüzde 15’e düşürdük. Şirketlerin vergi matrahını azaltan götürü gider uygulamasını kaldırdık, binek otomobiller gibi bazı giderlerde kısıtlamalar getirdik.

Yurt içi asgari kurumlar vergisi düzenlemesi ile indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazançları üzerinden yüzde 10 oranında asgari bir vergi alınmasını sağlıyoruz. Çok uluslu şirketlere asgari yüzde 15 küresel asgari kurumlar vergisi getirdik. Yatırım fon ve ortaklıklarının hâlihazırda var olan kazanç istisnasını, gayrimenkul kazançlarının yüzde 50’sinin kar olarak dağıtılması şartına bağladık. Böylece dağıtılan kar payları gelir ve kurumlar vergisine tabi olacaktır. Ayrıca bu fon ve ortaklıkların, gayrimenkul kazançları üzerinden yüzde 10 asgari kurumlar vergisi alınacaktır.

Serbest bölgelerde faaliyette bulunan işletmelere sağlanan kazanç istisnasını ihracat gelirleri ile sınırlandırdık. Kur korumalı mevduat hesapları için uygulanan kurumlar vergisi istisnasını kaldırdık, bu hesapların yanı sıra, mevduat ve menkul kıymetlere yönelik gelir vergisi stopaj oranlarını yükselttik.

Özetle vergi adaletini güçlendirmek adına çok sayıda düzenleme kararlılıkla hayata geçirildi. Yapılan tüm bu düzenlemeler düşük gelir grubu üzerindeki vergi yükünün düşürülmesi, az kazanandan az, yüksek gelir gruplarından daha çok vergi alınması yönündedir.

ÜLKEMİZDE VERGİ YÜKÜNÜN ULUSLARARASI KIYASLAMASI

Kamu finansmanının en sağlıklı ve sürdürülebilir gelir kaynağı vergi gelirleridir. Ülkemizde vergi yükünün bilhassa dolaylı vergi yükünün yüksek olduğuna dair yaygın ancak yanlış bir kanaat bulunmaktadır. Ülkemizdeki vergi yükü ile OECD ve Avrupa Birliği ülkeleri vergi yüklerinin sağlıklı bir kıyaslamasının yapılabilmesi için, Avrupa Birliği ve OECD ülkelerinde olduğu gibi, mahalli idare vergi gelirleri ve sosyal güvenlik primlerini de hesaplamalara dahil etmemiz gerekmektedir.

OECD tarafından yayımlanan 2023 yılı verilere göre toplam vergi yükü sıralamasında ülkemiz yüzde 23,5 yük ile 38 OECD ülkesi arasında en düşük vergi yüküne sahip beşinci ülke konumundadır. Vergi yüküne ilişkin OECD ortalaması yüzde 33,9, Avrupa Birliği ortalaması ise yüzde 40’dır.

Vergi Yükü (%)

Sosyal güvenlik primlerini hariç tuttuğumuz zaman genel vergi yükü sıralamasında Türkiye yüzde 17,2 oranı ile 38 OECD ülkesi arasında en düşük vergi yüküne sahip üçüncü ülkedir. Ülkemizdeki genel vergi yükü hem Avrupa Birliği hem de OECD ülke ortalamalarının oldukça altındadır.

Dolaylı vergi yükünün çok yüksek olduğu yönündeki kanaat de doğru değildir. Ülkemizde dolaylı vergilerin milli gelir içerisindeki payı yüzde 10,7 ile OECD ortalamasının biraz üzerindedir. Bu yüke ilişkin OECD ortalaması yüzde 10,4, Avrupa Birliği ortalaması ise yüzde 13’dür.

Ülkemizde genel KDV oranı yüzde 20’dir. Bu oran ile AB ülkeleri içerisinde en düşük vergi oranına sahip altıncı ülkeyiz. Avrupa Birliği ülkelerindeki genel KDV oranı ortalaması yüzde 21,6’dır.

Temel gıda, eğitim, sağlık, giyim ve sosyal konut gibi birçok alanda uygulamadaki indirimli KDV oranı ile efektif KDV oranımız yaklaşık yüzde 15’lere kadar inmektedir.

  KDV Oranı (%)

Vergi sistemimizdeki temel sorun dolaysız vergilerin yeterli düzeyde olmamasıdır. Gelir ve kazançlar üzerinden alınan vergilerde yüzde 5,6 yük ile 38 OECD ülkesi arasında en düşük vergi yüküne sahip ikinci ülkeyiz. Bu yüke ilişkin OECD ortalaması yüzde 12,3, AB ortalaması ise yüzde 12,7’dir.

  Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergi Yükü (%)

Gelir ve kazançlar üzerinde yükün yüzde 2,6’sı gelir vergisi, yüzde 3’ü kurumlar vergisinden oluşmaktadır. Türkiye yüzde 2,6’lık gelir vergisi yükü ile 38 OECD ülkesi arasında en düşük yüke sahip dördüncü ülkedir. OECD ülkelerinde bu yükün ortalaması yüzde 8,2, AB ortalaması ise yüzde 9,3’dür. Kurumlar vergisi yüküne ilişkin OECD ortalaması ise yüzde 3,8’dir.

Gelir Vergisi Yükü (%)

Orta Vadeli Program’da da yer verdiğimiz gibi etkin olmayan istisnaları kaldırarak, doğrudan vergilerin payının artırılması temel önceliklerimiz arasındadır. Bu kapsamda; 2023 yılında yüzde 34,5 olan doğrudan vergilerin vergi gelirleri içindeki payını, program dönemi sonunda yüzde 37’ye çıkarmayı hedefliyoruz.