AB’nin 2020 Bütçesinin Detayları Mercek Altında

Sema Gençay Çapanoğlu,  

İKV Kıdemli Uzmanı

AB Konseyi ve AP 18 Kasım 2019 tarihinde AB’nin 2020 yılına ilişkin bütçesi üzerinde anlaşmaya vardı. 2020 bütçesi büyüme, rekabet, iklim değişikliğiyle mücadelenin yanı sıra güvenlik ve göç gibi AB’nin öncelikli alanlarına odaklanıyor. 2020 bütçesi AB’nin hâlihazırda işleyen 2014-2020 dönemi Çok Yıllı Mali Çerçevesi’nin (ÇYMÇ) son yılına denk geliyor. 

AB’nin yıllık bütçesi 7 yıllık dönemler itibarıyla çeşitli öncelikler ve hedefler kapsamında oluşturulan ve Çok Yıllı Mali Çerçeve adı verilen uzun dönemli bütçe planları içinde yıllık olarak belirleniyor. ÇYMÇ AB’nin 7 yıllık dönemde farklı harcama kategorilerinde yıllık bazda harcama tavanlarını belirliyor. AB bütçesinin, öncelikle bir yatırım bütçesi olma özelliği dolayısıyla uzun vadeli olarak planlanması önem taşıyor. AB bütçesi,  üye ülkelerin ulusal bütçelerinin aksine sosyal güvenlik, eğitim savunma gibi ulusal politika alanlarından ziyade AB’nin büyüme ve rekabet edebilirliğini artırmaya yönelik anahtar alanlara kaynak sağlamayı amaçlıyor. Bu nedenle de yerel, bölgesel ve ulusal düzey yerine AB düzeyinde kaynak sağlanması gereken alanlarda devreye giriyor.

AB 2020 yılına ilişkin bütçesinde gelirler geçen yıla göre %1,5 artışla 168,7 milyar avro, harcamalar ise % 3,4 artışla 153,6 milyar avro olarak belirlendi. Söz konusu tutarlar Birleşik Krallık’ın 2020’de AB bütçesine katkı sağlayacağı ve bütçeden pay alacağı varsayımıyla hesaplandı.

AB’nin 2020 bütçesi, son yılların en çevreci diğer bir ifadeyle “en yeşil” bütçesi olma özelliği ile de dikkat çekiyor. AB’nin 2014-2020 döneminde harcamaların en az %20’sini iklim değişikliği ile mücadeleye ayırması hedefine bağlı kalarak, 2020 toplam bütçesinin %21’i iklim değişikliğine ayrılıyor. Bu amacın gerçekleştirilmesine yönelik olarak Ar-Ge (Horizon 2020), ulaştırma ve enerji altyapısı ve AB dış eylem gücü gibi iklim değişikliği ile bağlantısı olan birçok alana odaklanırken ve bu alanlarda harcamalar da artırıldı. 2020 bütçesinden çevre ve iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik LIFE Programı’na 589,6 milyon avro ayrılırken (2019 bütçesine göre %5,6 artış), iklim hedeflerinin gerçekleştirilmesine önemli katkı sağlayan Horizon 2020 Programı’na 13,5 milyar avro (2019 bütçesine göre %8,8 artış) ayrılması planlanıyor. Avrupa Çevre Ajansına da iklimle mücadele için yeni personel alımı amacıyla ilave fon aktarılacak.

Bütçenin diğer önemli başlıklarındaki düzenlemeler de özetle şu şekilde:

–  Büyüme ve rekabet edebilirliğin desteklenmesi kapsamında 2019’a göre %7,9 artışla bütçeden 25,3 milyar avro ayrılıyor. Bu kapsamda Horizon 2020 Programı’na sağlanan artışın yanı sıra Avrupa uydu navigasyon sistemleri (EGNOS ve Galileo) (%74,8 artışla 1,2 milyar avro), enerji hatlarına ilişkin Avrupa’yı Birleştirme Aracı (Connecting Europe Facility) için %35 artışla 1,3 milyar avro; en çok etkilenen bölgelerde genç işbirliği ile mücadeleye yönelik olarak Genç İstihdamı Girişimi için 145 milyon avro ayrılıyor.

– Güvenlik ve göç alanlarında İltica, Göç ve Entegrasyon Fonu kapsamında sınırlardaki üye ülkeleri de içeren göç yönetimi için 949 milyon avro, İç Güvenlik Fonu’na 501 milyon avro tahsis ediliyor. FRONTEX’e yeni personel alınması da dâhil olmak üzere birçok ajansa ilave fon ve Eurojust’a 3,7 milyon avro fon sağlanıyor. 

–  Suriye’ye ilişkin 3’üncü Brüksel Konferansı’nda anlaşmaya varıldığı gibi AB’nin Suriye’ye katkısını ve AB’ye Kuzey Afrika’dan gelen göçün asıl sebepleriyle mücadeleyi kapsayacak şekilde AB’nin dış eylem araçları güçlendiriliyor.

–   AB’nin bütçe kalemlerinde Küresel Avrupa başlığı altında 2018 ve 2019’da olduğu gibi AB’nin Türkiye’ye tahsis edeceği katılım öncesi fonlarda, Türkiye’nin AB değerlerinden uzaklaştığı gerekçesiyle 85 milyar avro kesintiye gidiliyor. Batı Balkan ülkelerine ayrılan fonlar ise artırılıyor. 

Öte yandan, AP’nin 23 Ekim 2019 tarihinde sunduğu AB’nin 2020 bütçesine ilişkin karar tasarısında Türkiye’nin Suriye’ye askeri harekâtının yanı sıra demokrasi, hukukun üstünlüğü ve temel haklara ilişkin açıkları olduğu gerekçe gösterilerek, Türkiye’ye Katılım Öncesi Mali Yardımlarda kesintiye gidilmesi, ancak söz konusu kesintinin sivil toplumu, Suriyeli göçmenleri ya da Türkiye’de bulunan öğrencileri hedef almaması ve sivil toplum aktörlerine desteğin sürdürülmesi gerektiği kaydedildi. AB Ekonomi ve Maliye Bakanları Konseyinin 15-18 Kasım tarihleri arasında AB’nin 2020 bütçesine ilişkin gerçekleştirdiği toplantının basın açıklamasında Türkiye’ye ayrılan paydan kesintiye gidilmesinin gerekçesi “AB değerlerinden uzaklaştığı” olarak açıklandı. Hatırlanacağı üzere, AB 2018 ve 2019 bütçelerinde de Türkiye’ye ayrılan mali yardımlarda sırasıyla, 147 milyon avro ve 105 milyon avro kesintiye gitmişti.

AB’nin 2020 bütçesine ilişkin sağlanan uzlaşmanın ardından, bundan sonraki aşamada AP ve AB Konseyi’nin bütçeyi resmi olarak onaylaması öngörülürken AP 27 Kasım’da onayını verdi ve gözler nihai onay için AB Konseyi’ne çevrildi.