Nijer, bölgenin en gelişmiş havalimanına sahip oldu

Türk müteahhitleri tüm zorlu koşullara rağmen gerçekleştirdikleri projelerle dünya müteahhitlik listesinde önemli bir tutmayı başarıyor. Nijer’de yap-işlet-devret yöntemiyle proje geliştirmeyi başaran Summa İnşaat, Afrika’nın geleceğine inanan firmalarımız arasında yer alıyor. 11 ay gibi kısa bir sürede bölgenin en gelişmiş havalimanını yaptıklarını belirten Summa İnşaat Yönetim Kurulu Başkan Vekili Fatih Bora, Nijer’de yapılacak Afrika Birliği Zirvesi öncesinde sorularımızı yanıtladı.   

Nijer’de Diori Hamani Uluslararası Havalimanı pist genişletme ve yeni terminal binası ile yeni 5 yıldızlı bir otel açılışında bulundunuz. Ülkeye yatırım yapan yatırımcı olarak Nijer ile ilgili bir değerlendirme yapar mısınız ?

Nijer, nüfusu hızla artan bir ülke, doğal zenginlikleri olan bir ülkedir. Zenginliklerinin başında petrol geliyor. Şuanda 20 bin varillik üretimleri bulunuyor ve bu oranı 200 bin varile çıkarmak istiyorlar. Petrole dayalı boru hattı projeleri bulunuyor. Bu açıdan bakacak olursak gelişme potansiyeli büyük bir ülkedir. Aynı zamanda Afrika’da coğrafi olarak önemli bir yerde bulunuyor. Göç yolunun üzerindedir ve bu anlamda da kritik bir ülke konumunda. Afrika’da bütün ülkeler ön plana çıkmak istiyor, tabii Nijer’de bu konuda iddialı bir ülkedir ve yaptığımız havalimanı projesi de onların bu iddialarını kuvvetlendirdi. Nijer, bölgenin en gelişmiş havalimanına sahip oldu. Summa olarak bizim de iddiamız en iyi projeyi ortaya koymaktır. Bu açıdan Nijer, bölge ülkeler açısından ön plana çıkacaktır. Bölgede özel yatırımla yap-işlet-devret yöntemiyle yapılan proje bulunmuyor. İlk defa Nijer bizimle birlikte böyle bir modeli geliştirmiş oldu. Sahraaltı bölgesinde de böyle modelde başka bir proje var mı, bilmiyorum. Şuanda bölgede en iyi havalimanı, en iyi tesisler, en iyi otel Nijer’de bulunuyor. Yeni havayolu şirketleri Nijer’e uçmak istiyor, böyle bir süreç yeni gelişmeleri de beraberinde getirmiş olacaktır.

Afrika’da Türk Hava Yolları’da yeni uçuşlar açmak istiyor, yerel ortaklıklar yapmak istiyor. Bu açıdan havacılık alanında gelişmelerin olması bekleniliyor.

Afrika, hava taşımacılığında önünün çok açık olduğu ve gelişeceği bir pazardır. Afrika’da kendi içlerindeki uçuşlar konusunda çok zayıf kalıyorlar. THY’ları gibi büyük havayolu şirketleri ile bölgesel uçuş yapan firmaların iş birliği zamanla gelişecektir.  Bunun içinde Afrika’daki belli ülkeler ana havalimanı rolü üstlenecektir. Şuanda Senegal bu konuda aday ülkelerden biridir. Orada da bizim yaptığımız uluslararası havalimanı ülkenin ön plana çıkmasını sağlıyor. Nijer’in o noktada önemli bir adım attılar.

Afrika’da özellikle hava kargonun gelişmesi gerektiğine vurgu yapılıyor. Özellikle kısa sürede bozulan gıda ürünlerinde ulaşımın zorluğu hava kargoyu önemli hale getiriyor. Bu konudaki görüşlerinizi alabilir miyiz?

Afrika’da Nijer, Çad, Mali  gibi ülkelerin denize kıyısı bulunmuyor. Bunun dışında güvenlik sorunları olabiliyor. Tren yolu bulunmuyor. Biz havalimanı inşaatını bir yılda bitirmeyi başardık fakat bir konteynır ürün göndermek 60 gün sürüyor. Mecburen hava kargo çok önemli oluyor. Bu nedenle gıda ürünleri yolda bozuluyor. Şuanda TİGEM’in, Sudan’la olduğu gibi Nijer’le de tarım alanıyla ilgili geliştirdikleri bir proje bulunuyor. Bu konuda işbirliği görüşülüyor.

Nijer’in Türkiye’ye bakışıyla ilgili gözlemlerinizi aktarır mısınız?

İlişkilerin pozitif olduğunu söyleyebilirim. Türkiye’nin orada yatırımları var. TİKA’nın yaptığı çalışmalar var. MTA projeler geliştiriyor. Bu açıdan iki ülke arasındaki ilişkiler çok sıcaktır. Şuanda bizim yaptığımız otel ve havalimanı projesi, Türk yatırımcıların Sahra Altı’nda yaptığı en büyük yatırımlardan biridir. Böyle bir yatırım için bir taraftan Nijer’in seçilmiş olması ve Nijer’in de Türk firmasına böyle bir görev vermesi önemli bir gelişmedir.

Summa, Afrika’da özellikle havalimanı inşa ve işletmeciliğinde bir marka olma yolunda ilerlediğini söyleyebilir miyiz?

Bir marka olmak için çalışmalar yapıyoruz. Nijer ve Senegal’de çalışmalarımızı tamamladık. Görüşmelerde bulunduğumuz başka ülkelerde bulunmaktadır. Bir sektöre girdiğinizde yatırım yapmanız gerekiyor, kendinizi geliştirmeniz gerekiyor. Summa bunları yapıyor. Bölgenin en iyi çalışmalarını yapmak istiyoruz. Nijer’deki havalimanında bütün işleri biz yürütüyoruz. Havalimanı işletmeciliğinden gümrüksüz satışa, havalimanı yer işletmeciliğine kadar bütün ayrıntılarla ilgileniyoruz. Summa ayrıca otel ve hastane işletmeciliği de yaptığı için işletme konusunda önemli bir tecrübeye sahiptir. Biz insanlara çay da servis ederiz, açık kalp ameliyatı da yapabiliriz. Bu açıdan da en avantajlı firma Summa’dır. Senegal’de alt yüklenicilerimiz var, Nijer’de ise tüm işleri biz yapıyoruz.

Nijer’de kendi ekonomik kaynağınızı götürerek özel sektör yatırımı yaptığınıza göre Summa Nijer’in geleceğine güveniyor, diyebilir miyiz?

Summa olarak biz Afrika’nın geleceğine inanıyoruz. Nijer ise Afrika’da kendine has özellikleriyle ön plana çıkan bir ülkedir.

Temmuz ayında Afrika Birliği Zirvesi düzenleniyor, bu zirvede yaptığınız çalışmaları diğer devlet başkanlarına gösterme açısından bir fırsat mıdır?

Çok önemli bir fırsattır. Yaklaşık 20 devlet başkanı açılışını yaptığımız otelimizde kalacaktır. Müthiş bir fırsat bizim açımızdan.

Yapılan bu projeler sonrasında özellikle ticari ilişkilerin daha fazla derinleşmesi gerektiğine vurgu yapılıyor. Bu potansiyel Nijer’de var mı?

Bizim daha önceki yatırım yaptığımız ülkelerde de gözlemlerimiz oldu. Bu gelişmeler zamanla oluyor. Siz yatırım yapıyorsunuz, alt yüklenicileriniz sizinle bölgeye geliyor ve ilişkilerini geliştiriyor. Çalışan vatandaşlarımızdan evlenip ülkede kalanlar oluyor. Böylelikle ticari ilişkilerde derinleşiyor.

Afrikalı öğrencileri Türkiye’ye getirerek üniversite eğitimi almaları konusunda bir çalışma yapılıyor. Bu tür çalışmalarda ticaretin gelişmesine katkı sağlar mı?

Tabii sağlar. Sosyal, kültürel yaptığınız tüm çalışmalar ilişkilerin gelişmesini sağlayacaktır. Yapılan tüm çalışmaların kıymeti bulunuyor.

Summa olarak Nijer’den de devlet nişanı aldınız, bölgede üç ülkeden bu nişanı almayı başardınız.

Yap-iştlet-devret gibi bir projeyi 6 Mart 2018 tarihinde imzalamışız, 11 Haziran 2019 tarihinde açılışını yapmışız. Bu süreci göz önüne aldığınızda bu süreç anca bankalarla yapılan görüşmeler ve anlaşma süreleridir. Biz Nijer’deki projeyi kendi öz sermayemizle gerçekleştirdik. Bu çalışmaları değerli bularak bizi devlet nişanı ile ödüllendirdiler.

Hukuki alt yapı olarak Afrika ülkelerin durumu nasıl?

Afrika ülkelerinin hukuk alt yapıları kötü değildir. AB ülkelerinde nasıl ki ortak para birimi var ise Afrika ülkelerinde de ortak kanunu alt yapıları bulunuyor. Fransa ile ilişkilerinden dolayı da oradan da referanslar alınıyor. Bu açıdan kanunu alt yapıları iyi fakat pratikleri az olabilir ama teoride bir sorun bulunmuyor.

Afrika dışında Moldova’da önemli bir stadyum projesi üstlendiniz, hem projeyi hem de Moldova’daki yatırımlarınızı aktarır mısınız?

14 Ekim 2019 tarihinde açılışını yapacağız. Stadyum ihalesin de 14 Ekim 2018 tarihinde temelini atmıştık. Bir yılda tamamlamış olacağız. Moldova’da ayrıca ikinci otelimizi açıyoruz. Gayrimenkul yatırımlarımız bulunuyor. Moldova her sene proje geliştirdiğimiz bir ülkedir. Sürekli gelişen bir ülkedir.

TEMMUZ – AĞUSTOS  2019