Dicle Elektrik Genel Müdürü Yaşar Arvas: İnsan ve çevre odaklı bir yaklaşımla çalışıyoruz
Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Siirt illerindeki enerji dağıtımını üstlenen Dicle Elektrik, sunduğu çözümlerle 10 yılda 165 milyar TL’lik kaçak elektrik tüketimini önledi. Enerji verimliliğini arttırmak ve sürdürülebilir çözümler bulmak için çalıştıklarını ifade eden Dicle Elektrik Genel Müdürü Yaşar Arvas, toplumu ve doğayı gözeterek adım attıklarının belirterek sorularımızı yanıtladı.
Dicle Elektrik olarak özelleştirme tarihinden itibaren bölgeye yaptığınız yatırımlardan bahseder misiniz?
Dicle Elektrik olarak insan ve çevre odaklı bir yaklaşımla “Kayıpsız – Kesintisiz – Kaliteli” enerjiyi; hanelere, tarımsal sulama alanlarına ve kırsal bölgelere ulaştırmak için çalışıyoruz. 6,3 milyon nüfusa sahip Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt illerinde, toplam 2,2 milyon aboneye hizmet sunuyoruz. Enerji verimliliğini arttırmak ve bunu yaparken sürdürülebilir çözümler ortaya koyup, yaşadığımız toplumu ve doğayı gözeterek adımlar atmak temel motivasyonumuzu oluşturuyor. Bugüne kadar bölgemiz için teknoloji ve altyapı iyileştirme çalışmalarımız kapsamında 27,4 milyar TL yatırımda bulunduk. Yatırım ve saha çalışmalarımızla yüzde 76 olan kayıp-kaçak oranını geçtiğimiz yıl sonu itibarıyla yüzde 42,8’e indirmeyi başardık. Kayıp-kaçakla mücadele kapsamında sahada gerçekleştirdiğimiz etkin çalışmalar ve teknoloji odaklı yatırımlar ile 28 milyar TL’si 2023 yılından olmak üzere 10 yılda toplam 165 milyar TL değerinde kaçak enerji tüketimini önleyerek ülke ekonomisine katkı sağladık. 2023 yılı itibarıyla dağıtım şebekesine sunduğumuz yaklaşık 22.8 milyar kWh enerji ile 21 dağıtım şirketi arasında ikinci sırada yer alıyoruz.
Mardin’deki basın toplantınızda tarımsal sulamadaki kayıp-kaçak oranlarını aktardınız. Bu kapsamda bölgede sürdürülebilir tarımın enerji ile ilişkisi hakkında bir değerlendirme alabilir miyiz?
Türkiye’de yıllık 15 milyar kWh olan tarımsal sulama amaçlı enerji tüketiminin yarısı hizmet bölgemizde gerçekleşiyor. Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa, Şırnak, Batman ve Siirt illerinde bulunan 16 milyon dekar ekili tarımsal alanda 140 bin kayıtlı çiftçi üretim yaparken, 70 bin kadarı tarımsal sulama için elektrikle çalışan motopompları kullanıyor. Çiftçilerimizin önemli bir bölümü vahşi sulama adını verdiğimiz salma sulama yöntemiyle tarımsal sulamayı gerçekleştiriyor. Söz konusu tarımsal sulama abonelerimiz, 2023 yılında 6.5 milyar kWh elektrik tüketti. Bu tüketim, tüm Türkiye’de tarımsal sulama için tüketilen elektriğin %48’ini oluşturuyor. Atatürk Barajı’ndan örnek verecek olursak; barajın ürettiği enerjinin 2 katından fazlası tarım alanlarımızda tüketiliyor. Gelinen noktada bölgede elektrik değil, sulama problemi olduğunu görüyoruz. Enerji sarfiyatını artıran ve su kaynaklarını olması gerekenden fazla harcayan, elektrikle kuyudan su çekilerek yapılan vahşi sulama yönteminden vazgeçilmeli. Bu noktada GAP sulama kanallarının devreye alınması, bölge coğrafyası ve ülke ekonomisi için hayati önem taşıyor.
Basın toplantısında teknoloji ve alt yapının öneminden bahsettiniz. Dicle Elektrik olarak bu alanlarda yaptığınız çalışmaları aktarır mısınız?
Elektrik dağıtım şirketleri arasında Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan Ar-Ge merkez açma izni alan ilk kurum unvanını almıştık. Türkiye genelindeki akıllı şebeke altyapısının yaklaşık yarısına sahibiz. Şehir merkezlerinde konumlandırılmış 1 milyondan fazla OSOS sistemi ve 460 bin modem ile GSM sistemleri üzerinden uzaktan okuma yapıyoruz. Yeni yatırımlarımızla bu oranı hızla arttırmayı sürdürüyoruz. Sahadaki etkin mücadele ve akıllı şebeke dönüşümü ile toplam 8.4 milyar kWh kaçak elektrik tüketiminin önüne geçtik. Ar-Ge merkezimizdeki çalışmalarla ise EPDK Ar-Ge Komisyonu tarafından onaylı birçok yeni projeye imza atıyoruz. Bu çalışmalar; elektrik arızalarında bakım kolaylığı ve maliyet avantajı sağlamayı, enerji iletim hatlarının verimliliğini sağlayacak geliştirmeleri ve kaçakların önüne geçmeyi amaçlayan yer altı ile hava insansız tespit sistemlerini kapsıyor.
Bölgede kullanılan kaçak trafoların geri dönüşümüyle ilgili çalışmalarınızı aktarır mısınız?
Öncelikle kaçak trafoların oluşturduğu kaybı örnekleyecek olursak; geçtiğimiz Nisan ayında Şanlıurfa’da 100 bin nüfuslu bir ilçeye yetecek yaklaşık 53 bin 500 KVA gücünde 351 adet kayıt dışı elektrik trafosu tespit edildi. Tespit edilen bu kaçak trafolar, sadece sulama sezonunda çalışsa bile ekonomiye yılda 200 milyon TL’den fazla zarar veriyor. Kaçak kullanıcılar normalden 9-10 kat fazla enerji tüketiyor. Bu da elektrik tedarik sürekliliğini sekteye uğratıyor. Mardin’de tüketilen kaçak elektrik 1.2 milyon haneye ve 4 milyon 800 bin nüfüsa yetecek güçte. Ekonomiye zararı ise 6 milyar 250 milyon lira. Dicle Elektrik olarak ayrıca kaçak trafoların tespiti için dron ve benzeri teçhizatımızla alan taraması yapıyoruz. 1500’e yakın saha ekibimiz de sahada aktif bir biçimde denetimlerini sürdürüyor. Bu çalışmaları hem EPDK hem de Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı’nın regülasyon ve mevzuatları çerçevesinde gerçekleştiriyoruz.
Dağıtım yaptığınız bölgelerde Dicle Elektrik kurumuna halkın yaklaşımı nasıl?
Bölgemizi merkez, kırsal ve tarım alanları olarak 3 gruba ayırabiliriz. 10 yılda kat ettiğimiz bu yolda, başta kent merkezleri ve ardından kırsal olmak üzere önemli bir kesimi kaçak kullanımları bırakmaları adına ikna ettik. Şehir merkezlerinde kayıp-kaçak oranını Türkiye ortalamasına kadar düşürdük. Üstelik Siirt örneğinde bu oran Türkiye ortalamasının da altında. Dolayısıyla şehir merkezlerinde vatandaşlarımızın kaliteli enerjiye erişimden memnun olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz. Ancak en dirençli kesimin tarımsal sulama aboneleri olduğunu da söylemek durumundayız. Kaçak elektrik tabirini halen bilmeyen ve bunu hak olarak gören bir kesim var. Biz, bedelsiz hizmet olarak görülen bu anlayışı değiştirmek için çok mücadele ettik. Kaçak elektriğin ne olduğunu, enerjinin bedelli olması gerektiğini kırsala gidip aktaran gezici araçlarımız var. Bu kapsamda önceki dönemlerde çiftçilerimizle de sıkça bir araya geldik. Verimli tarım örneklerinin nasıl olabileceği üzerine kendileriyle istişarelerde bulunduk. Düzenli olarak da bu buluşmaları gerçekleştiriyoruz. Son olarak bölgemizde pilot çalışmalar hayata geçireceğiz. Enerji verimliliği, su israfının önlenmesi ve tarımsal faaliyetlerde modern yöntemlerin uygulanması gibi konularda yeni çalışmalara imza atacağız. Bu projeleri okullarda çocuklar özelinde, sahada ve tarımsal alanlarda çiftçilerle birlikte gerçekleştirmeyi hedefliyoruz.
Bölgede yaşanan kaçak elektrikle ilgili devletten beklentilerinizi aktarır mısınız?
Dicle Elektrik olarak 3 K olarak belirlediğimiz alanlarda kayıpsız kaliteli ve kesintisiz elektriğin tüm bölgede en etkin şekilde uygulanabilmesi adına, kırsal bölgede yaşanan aşırı tüketimin yerine akıllı tarım uygulamalarına geçilmesini tavsiye ediyoruz. Devletimiz de sulama kanallarını tamamladığında bölgede gerçekleşen aşırı elektrik tüketiminin normale döneceğine inanıyoruz. Şanlıurfa’da 47.000 hektar, Mardin’de 26.000 hektar ve Diyarbakır’da 76.000 hektar olmak üzere Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamındaki yapımı tamamlanan sulama kanalları bu yıl işletmeye açılırsa, toplam 149.000 hektar alan yeraltı suyu kullanmadan sulanabilecek ve 1,5 milyar kWh enerji tasarrufu sağlanarak ekonomiye 3,8 milyar TL katkıda bulunabilecek.
2024 yılında bölgeye yapacağınız yatırımları hakkında bilgi verir misiniz? Merkezi ve kırsal bölgelere altyapı ve teknoloji odaklı toplamda 11 milyar TL’ye yakın bir yatırım hedefliyoruz. Bu kapsamda 2024 için Diyarbakır’a 1.5 milyar TL, Şanlıurfa’ya 3.5 milyar TL, Şırnak’a 3.1 milyar TL, Batman’a 1.1 milyar TL, Mardin’e 870 milyon TL ve Siirt’e 300 milyon TL tutarında yatırım bütçesi ayırdık. Enerji alt ve üst yapı yatırımları, elektronik sayaç dönüşümü gibi rutin yatırımların yanında, Türkiye’de yeşil dönüşümün önünü açacak spesifik yatırımlar da gerçekleştirmeyi hedefliyoruz. Diğer yandan teknoloji yatırımları çerçevesinde ise bu yıl için 500 milyon TL’yi aşan bir yatırımı bölgeye kazandıracağız.TEMMUZ2024