Hedefimiz yılda iki yüz uçak üretmek

BMH Havacılık Genel Müdürü Büşra Nur İşiner:

SyberJet Aircraft SJ30’i uçağının ülkemizde üretilmesi için geri sayım başladı. Ankara merkezli BMH Havacılık’ın yaptığı anlaşma sonrası, Part 23 Tip Sertifikasına sahip SJ30 uçağını FAA üretim sertifikası altında Ankara’da ‘SJA Türkiye’ adıyla üretim ve tasarım sorumluluğunu üstleneceği proje ile ilgili BMH Havacılık Genel Müdürü Büşra Nur İşiner ile görüştük.

Önemli bir anlaşma imzalandı ve bu çerçevede SyberJet Aircraft SJ30’i uçağının ülkemizde üretilmesi süreci başladı. Üretim sürecine gelmeden önceki gelişmeler ile ilgili detay alabilir miyiz?

SyberJet ile ilişkilerimiz 2015 yılında başladı. Geçmişte bu uçağın ve firmanın ürettiği diğer uçakların parçalarını ülkemizde üretiyorduk. Araya pandemi girdi şirketin ortaklık yapısında değişiklikler oldu. Bu değişiklikler ve pandemi firmanın üretim süreçlerini olumsuz etkiledi. Bu süreçte uçağı beraber üretme teklifi geldi. Teklife olumlu baktık ve iki yıllık hazırlık süreci sonrası bu yıl anlaşma imzalandı ve ortaklarımızla birlikte üretim sürecini başlattık.

Ortaklık sadece Türkiye’de kurulacak şirketle mi sınırlı, yoksa ABD’deki şirkete de ortak olacak mısınız?

Hem ABD’deki şirkete ortak oluyoruz hem de Türkiye’de ortak bir şirket kuruyoruz. SJA Türkiye ismi ile kurulacak şirket, elde edeceği lisanlar çerçevesinde uçağın üretimini üstlenecek. Uçak üretimi sonrası ABD’ye gönderilecek ve müşterilerin istekleri doğrultusunda son şeklini alacak ve satılacak.

Anladığımız kadarıyla üretim sadece Türkiye pazarı için değil.

Üretim uluslararası pazar için ve pazarın kalbide ABD’de ve bizde pazarın gereklerini yerine getiriyoruz. Pandemi sonrası iş jetine talebin arttığını gözlemliyoruz. İş insanlarının iş jeti bulmakta zorlandığını görüyoruz. Üretim sıkıntılarından dolayı talebe cevap verilemiyor. Hal böyle olunca bizim üretim yapmaya başlamamız tüm sektörü etkileyecektir.

Üretim sıkıntılarından biraz bahsedebilir miyiz?

Sektör üretim maliyetleri ve insan kaynaklarında yaşanan erime sonrası tedarik zincirlerinde büyük sıkıntılar yaşıyor. Bu sıkıntılardan dolayı bugün bir uçak sipariş edildiğinde üç yıl sonrasına gün verilebiliyor. Ülkemizde ise havacılık sektörüne yedi milyar dolarlık bir yatırım var. Bu altyapı orada yaşanan sıkıntılara çare olabilir. Biz bu noktadaki avantajlarımızı kullanacak şekilde bir yolculuğu çıktık. Uçağımızın bu çerçevede %80’lik kısmını yerli üretim çerçevesinde yapabiliyoruz.

Geriye kalan %20’lik kısım hakkında bilgi alabilir miyiz?

Aviyonik ve motor kısmı ABD’den gelecek. Zamanla aviyonik kısmını da Türkiye’de bu kabiliyete sahip firmalarımızdan alacağımız katkılarla çözmeyi planlıyoruz. Bu konuda ilgili Türk şirketleri ile tasarım ve üretim konusunda belli bir seviyeye gelmiş çalışmalarımız var.

Buna gerek var mı?

Gerek var. Çünkü aviyonik kısmında da üretim sıkıntıları var ve bu sıkıntılar üretimin gecikmesine neden oluyor. Bunun en büyük nedeni ise insan kaynaklarının yetersizliği diyebiliriz. Sektör yaşadığı sıkıntılardan dolayı birçok parçasını ülkemizde üretiyor Ayrıca Türkiye’deki bu kabiliyete fazlasıyla sahip şirketler ülkemizde sertifikalı sivil uçak üretilmediği için başka üreticilerin altyüklenicisi olmaktan kurtulamıyor. Bu proje kapsamında ve sayesinde önümüzdeki 5 yıl içinde başka sivil uçaklarda da kendi markasıyla ticari aviyonik sistem sunacak Türk şirketi olmasını bekliyoruz.

2023’ün başında üretime start veriliyor mu?

2023 yılı başı üretim süreci başlıyor. Firmalar ile temaslar kuruldu ve tedarik edilecek parçaların siparişleri firmalara aktarılıyor. Firmaların birçoğu belirlendi, bunun yanında diğer firmalarında kabiliyet araştırma süreci devam ediyor. Bir iş planımız var ve bu iş planı çerçevesinde çalışmalarımıza devam ediyoruz.

Üretim süreci ne zaman sonuçlanır?

2024’ün ilk çeyreğinde Türkiye’de üretilecek ilk uçağın uçuş testlerine başlamayı planlıyoruz. İlk uçağı ürettikten sonra üreteceğimiz uçakların süresi kısalacaktır.

Üretim planlamanız başarıya ulaştı ve tam kapasite üretime geçildiğinde, yılda kaç uçak üretilebilir?

Türkiye’de hâlihazırda var olan altyapı ile yılda 200 uçak üretebilme kabiliyetine sahibiz. Hedefimiz yılda iki yüz uçak üretmek. Bu hedefe on yıl içerisinde ulaşabileceğimizi düşünüyorum.

Talep var mı?

İnanılmaz bir talebin olduğunu söyleyebilirim. Bu uçağın geçmişi ve bilinirliği bu konuda bizi heveslendiriyor. Diğer taraftan pazarın büyümeye devam ettiğini belirtmeliyim.

Üretim bir ideal uğruna yapılmakla birlikte ekosistemin devamlılığı için üretimin karlı olması gerekiyor. Bu noktada ilk üretiminiz karlı bir üretim olabilecek mi?

Evet, bizim ve iş ortaklarımız için karlı bir üretim süreci bizi bekliyor.

Projeye kaç ortak dâhil oldu?

BMH Havacılık 11 ortakla yoluna devam ediyor.

Delta Havacılık bu işin neresinde?

Delta Havacılık bu projenin başlatılmasını, oluşumunu, geliştirilmesini ve bugünkü şeklini almasına katkı sağladı. Destekleri de hala devam ediyor.

Hedeflerinizden bahsedebilir miyiz?

Yapacağımız çalışma çerçevesinde Türkiye’nin ilk defa kendi Tip Sertifikalı bir uçağı olacak. Bu çerçevede ileride yeni uçaklar tasarlayabileceğiz. Yeni dönemde hibrit ya da elektrikli uçak tasarlamak arzusundayız. Talebe göre farklı modeller tasarlamak istiyoruz. Türkiye’de yılda 200 uçak üreten ve bunu dünyaya pazarlayan bir sanayi kurulması yanında kendi tedarik zincirini de oluşturacak. Rekabet gelişecek ve ülkemiz uluslararası uçak üretim merkezi olacak. OCAK 2023