Lojistik Bilişim

Yrd.Doç.Dr.Hakkı Doğankaya

Lefkoşa İngiliz Üniversitesi,  Bilkent Üniversitesi

Lojistik Bölüm Başkanı, Uluslararası Lojistik Dersi Öğretim Üyesi

Bu makale, özellikle sosyal ve ekonomik hayatımızın bir parçası haline gelmiş olan ve hızlı değişim ve gelişimini sürdüren lojistik sektörünün bilişim ile ilgisine yönelik  okuyucuların; kuramsal algısını oluşturmayı, ilgi ve bilgisini artırmayı ve görüş açılarını güçlendirmeyi amaçlamıştır. “Büyük Bilgi (Big Data)” ve “4ncü Endüstri Devrimi”nin daha sık konuşulduğu günümüzde, lojistik paradigma yazı dizininin ikincisi olarak okuyucularla bilişimin lojistik sektöründeki değişime yansımaları paylaşılacaktır.

Lojistik işletmeler için en önemli unsurlar maliyet, zaman, kalite  ve müşteri memnuniyeti yönetimidir. Bu unsurlardaki başarı ise bilişim sistemlerinin etkin ve yaygın kullanılması ile doğru orantılıdır. Bu bağlamda lojistik ve bilişim sistemlerinin her anlamda doğru konumlandırılması lojistik firmalar için son derece önemlidir. Bu kapsamda oluşturulan kabiliyetler sadece lojistik süreçleri değil, firmaların yönetsel ve eğitsel süreçlerini de geliştirerek rekabet gücünü artırmanın ve rekabet üstünlüğü sağlamanın ana eksenini oluşturmaktadırlar.

Küreselleşme sürecinde bilişim çağı dönüşümü lojistik sektörü derinden etkilemiştir. Bilişim sistemlerinin kullanımı ile bu sistemleri etkin kullanabilen lojistik işletmelerin hızla geliştikleri, bilişim sistemlerini yetkinliği zayıf olanların da hızla geriye düştükleri görülmüştür. Bu nedenle lojistik sektörde bilişim sistemleri yetkinliğinin önemi ve etkisi her geçen gün artmaktadır. Rekabet üstünlüğü içinse öncelikle kazanılması ve geliştirilerek sürdürülmesi gereken yetenektir.

Bilişim teknolojisindeki değişimler; kendi döngüsü içinde başta ekonomik olmak üzere sosyal, kültürel sonuç ve etkileri olabilecek yeni teknolojik dönüşümler meydana getirmiş ve lojistiği destekleyen teknolojilerin geliştirilmesine, gelişmiş iletişim teknolojileri sonucu her türlü teknik ve sosyal süreçlerde zamanın kısalmasına, yeni multimedya teknolojileri ve sanal gerçeklik aracılığıyla tüm fonksiyonların gerçek zamanlı sesli ve görüntülü olarak mümkün hale gelmesine, yapay zekanın kullanılır hale gelmesine ve tüm bunların hızlı bir şekilde değişmesine neden olmuştur. 

Lojistik işletmeler için etkin bir yönetim bilgi ve bilişim sistemi, lojistik süreç ve ağların verimliliğinde en önemli bir bileşen haline gelmekte ve yeni teknolojilerin kullanılma yaygınlığı ve özellikle internetteki yenilikler bu önemi daha da artırmaktadır. Bilişim sistemlerinin etkin kullanılması lojistik işletmelere daha etkin ve verimli ürün ve hizmet üretmek ve sunmak imkanı tanımaktadır. Dünyada öncü lojistik firmalar planlama, üretim ve dağıtım fonksiyonlarını geliştiren elektronik süreçler ile hizmet etkinliği sağlamışlardır. Artık  lojistik işletmelerin kendilerine özgü özgün elektronik yolları oluşmuştur.

Bilişim teknolojileri; lojistik destek sağlamalarının yanında insan odaklı gelişim bağlamında işletmelerin öğrenen organizasyonlar haline gelmelerine ve çalışanın bilgilerinin firmanın sahip olduğu değer haline gelmesine olanak sağlamaktadırlar. İşletmeler bu teknolojiler ile bilgi yönetimi ve eğitim yönetiminin organizasyonel öğrenmeyi koordine etmede ve geliştirmede etkinlik sağlayabilmektedirler. Lojistik işletmelerin sürdürülebilir rekabeti sağlamaları için bilişim tabanlı ve insan odaklı olmaları gereği vazgeçilmez görünmektedir. Gelişim ve eğitim süreçlerinde sanal organizasyonların daha çok gelişeceği değerlendirilmektedir. Gelişen teknoloji lojistik işletmelerin verimliliklerini artırma ve maliyetlerini düşürme konusunda baskı yapmaya devam edecektir. Lojistik işletmeler yoğun olarak; verimlilik artırımı, iş ortamına beceri transferi, eğitimin birey ve ekip performansı ile ilişkisine daha çok odaklanacaklardır. Burada bilişim etkin bir araç olacaktır.

İşletmeler güvenli bilgiyi saptamak ve çalışanı için ulaşılabilir olmasını sağlamak üzere bilişim sistemleri yetkinliğini arttırmak durumunda olacaklardır. Bilişim teknolojilerinin etkin kullanımı işletmelerin değişim ve gelişimi başarmalarına ve özgünlüklerini artırmalarına hizmet eden önemli araçlar durumuna gelecektir. Bilişim çağının tüm sektörler için değişimi yaratmak ancak bilişim sistemleri yardımı ile olabilecektir. Lojistik işletmelerin değişim yönetimi, değişime direncinin kırılması, geçişi yönetme, stratejiye yön verme ve yeni görevleri üstlenme süreçleri bilişim teknolojilerinin yardımıyla kolaylaşabilecektir.  

Bilişim toplumunun en önemli araçları teknoloji, bilgisayar, iletişim ve haberleşme özelliklidir. Bilginin etkin ve verimli olarak üretilmesi, toplanması, dağıtılması ve kullanılması en önemli ekonomik olay haline gelmiştir. “Büyük Bilgi”yi bu anlamda oluşturma ve kullanma ile “4ncü Endüstri Devrimi”nin digital evrimi yakın geleceğin haritasını da çizmektedir. Bilginin yenilikçi, yaratıcı, geliştirici, yönlendirici ve paylaşımcı özelliği ile üretilen katma değeri artırıcı bir yapıyı mümkün kılabilecek ve özendirebilecek bir ortam yaratmak gerekmektedir. Bu anlayış lojistik işletmelere ve çalışanlara ve müşterilere bilgi üreten veya tüketen olmak yolunda en iyi fırsatı sağlayabilecek, çok çeşitli yaratıcılık ve zenginlik sunubilecek araçları kapsayacaktır. Bilgi çağının, içerik, biçim, davranış ve hareket bilgisi üzerine oluşturulan, uyumlu ve başarı dolu dönüşümler, kendi özgün ve yalın, tutarlı ve istikrarlı yeniliklerini sunabilecektir. Değişim ve uyum çağı; bilişimin akıllı kullanımı ile lojistik  organizasyonların iç ve dış müşteri memnuniyet ve mutluluğunu özdeşleştirebilmeleri oranında sürekli bir gelişim düzeyine ulaşabileceklerini öngörmektedir. Bu lojistik işletmelerin rekabet edebilirliklerinin ve sürdürülebilir başarılarının vazgeçilmez gerçeği olarak karşımıza çıkmaktadır.  

Bilişim teknolojilerinin işletmelerde kullanımı ve yayılımı; geleneksel uygulamaları değişikliğe yöneltirken, endüstri dönemine ilişkin klasik performans metrikleri yerlerini hız, yenilikçilik, yaratıcılık, esneklik ve bilgi teknolojisi yoğunluklu süreç kullanımı gibi parametrelere bırakmaktadır. Elektronik ortamda; sürekli gelişen karşılıklı etkileşim, maliyetler, hizmetler, değişen tüketim anlayışları ve ekonomik ve sosyal faydalar lojistik firmaların odaklandığı konular olmaktadır. Lojistik yönetim fonksiyonları ve uygulamaların tüm alanları bilişim teknolojisinin uygulama alanında yeni formatlar ve formlar kazanmaktadır. Lojistik işletmeler; bilişim teknolojileri platformlarından yüksek bir verimlilik elde ederek gelişen elektronik süreçlerden kar faydası elde edebilmek ve artırmak için standartlarını, yönetim çerçevelerini, stratejilerini ve kaynaklarını bilişim çağına özgü yaklaşımlarla yeniden gözden geçirmek zorundadırlar. Bu gerçeği görmekte ve sürekli gelişen bilişim sektörüne yatırım yapmakta geciken lojistik işletmelerin sürdürülebilir bir başarıyı yakalamaları mümkün olmayacaktır.   

Günümüz dünyasında bilişim teknolojisindeki gelişmeler; üretim ve dağıtımda mekan ve zaman anlayışını neredeyse tamamen değiştirmiş ve lojistik fonksiyon ve süreçlerde etkinlik ve verimliliği artırmıştır. Bilişim teknolojileri lojistik yönetimlerde hız ve değişimi beraberinde getirerek, değişime uyum sağlayan  yönetimler başarılı olmuş ve hızlı hareket etmenin avantajlarından yararlanarak diğerlerinin önüne geçmişlerdir.

Bilişim teknolojisi; lojistik yönetimin karar verme sürecini kısalttığı gibi stratejik ve operasyonel kararların isabet derecelerini artırmış, risk yönetimini kolaylaştırmış, hata oranlarını azaltmıştır. Yeni yönetim anlayışı değişmiş ve  eski anlayışta fayda, maliyet ve kalite dengesini yaratmak lojistik firmaları zorlarken, gününümüzde ise bilişim teknolojileri ve değişimin etkisi ile insan, kalite ve rekabetle yaratılan uyum, değer ve sinerji artırımı sağlanmıştır.

Diğer bir gerçek bilişim teknolojisi aracılığıyla sağlanacak başarının yaratacağı katma değerin katsayısı da yüksekliğidir. Zira bilişim teknolojilerini kullanan lojistik işletmelerin çalışma alanı küresel anlamda büyüyecektir. Ancak bu büyüklüğü yönetmekte kolay olmayacaktır. Yüksek teknoloji ve bilişim çağında başarı için, yönetim süreçlerinde bilginin performansını artırarak, durmayan değişime adapte olabilmek için yönetimler gerekli yeteneklerini geliştirmek zorundadırlar. Değişimi arzulayan lojistik yönetimler; bilgi çağının yönetim anlayışını benimseyerek, esneklik oluşturma, düzensizliği ve kaosu yönetme ve bir sürekli öğrenen ve gelişen organizasyon yaratmaya yoğunlaşmak durumundadırlar. Ancak değişimin hızı düşünüldüğünde, zaman yönetimi ve ataklık son derece önemli olacaktır.

Lojistik değer ve sinerji üretiminin gelecek süreçler içinde değişimini sürdüreceği değerlendirilmelidir. Gelecekte, lojistik işletmeler; dinamik tüketici ve müşterilerin taleplerini karşılamak, yapılarını ve performanslarını daha yüksek verimliliğe ve taleplere daha yüksek seviyede karşılık verebilirliğe ulaştırmak için ağ teknolojileri ve ağ üzerinden iş süreçleri kullanacaklardır. Gelecek kuşak lojistik yönetimler günümüzden farklı karakteristik özelliklere sahip olacaklardır. “Büyük Bilgi” yönetimi kapsamında; kapasite, kabiliyet ve envanter planlama ve uygulamalarında büyük miktarlardaki veri ve bilgilere ulaşma imkanları olacak ve bu bilgileri içselleştirmeleri oranında yönetim kabiliyetlerini iyileştirip, geliştirebileceklerdir. Bu kabiliyet lojistik işletmelere; müşteri ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak tasarlanacak ve müşterinin ihtiyaç duyduğunu, ihtiyaç duyduğu anda sunumunu sağlayarak, etkin müşteri memnuniyeti yönetimi avantajı sağlayacaktır. Ayrıca, müşteri taleplerini bilişimin sunduğu işbirliği ve bilgi paylaşımı avantajı sayesinde yaratılan kaynak ve maliyet tasarrufu ile fiyat ve rekabet üstünlüğü sağlayabilme şansına sahip olacaklardır.

Günümüzde bilişim teknolojilerinin getirdiği değişimler ile lojistik işletmeler tedarik zincirlerinin odağı haline gelmektedirler. Tedarik zincirlerinde, tedarikçi ağlarında ve tüm paydaş endüstri kesimlerinde yeni yaklaşımlar, teoriler ve süreçler geliştirilmektedir. Sürdürülebilir bir başarı, lojistik işletmelerin tedarik zincirleri içindeki rollerine ilişkin gelecekle ilgili vizyonu ve bu vizyonu icra edebilecek kabiliyeti ve bu vizyona yeni güncellemeler getirebilme ve yenilikçi, öncü, çevik olunabilme yeteneği ile doğru orantılı olacaktır. Bu oranın yaratılması ve korunması ekseninde ekonomik ve sosyal sürdürülebilir tatmin ve mutluluğun yaratılması mümkün olabilecektir.

Geleceğin lojistik yönetsel anlayışları; geçmişin deneyimleri yanında günümüzün bilişim toplumu anlayışını taşıyan, yaşayan ve öğrenip uygulayabilen yenilikçi başarı odaklı bir bakış açısını taşımalıdır. Bilişim toplumu olmanın parametrelerini oluşturan; bilgisayar teknolojisi, zihin işçiliği, veri madenciliği ve kendi kendine disiplin süreçli ve küreselleşme eksenli fonksiyonların, zamanımızın çok seçenekli, eşzamanlı, sağduyu, iyiniyet ve güven odaklı, katılımcı işbirliğinin, mükemmel uyumluluğu içinde, “Büyük Bilgi” yaratımı ve kullanımı ile “4ncü Endüstri Devrimi”nin gerektirdiği digital bakışa sahip bir lojistik yönetim anlayışının bireysel ve küresel boyutta yaratılması günümüz ve geleceğin manifestosunu oluşturmaktadır. Bu manifestoya uyum oranında lojistik işletmeler geleceklerini okuma ve oluşturma şansına sahip olacaklardır.

Unutulmamalıdır ki “Gelecek bugünden gelecektir.”