Türk yatırımcıları ülkemize yatırım için teşvik ediyoruz

Türkiye Moldova ticari ilişkilerinin gelişimi içinyapılan çalışmalarson yıllarda  iki ülke arasındaki ticaret hacmini artırdı. Karşılıklı güven doğrultusunda gelecek yıllarda ticari ilişkilerin daha da geliştirilmesi için atılan adımlar ile ilgili bilgi almak için biraraya geldiğimiz Moldova Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Dmitri Croitor, sorularımızı yanıtladı.

Moldova -Türkiye ticari ilişkileri ile ilgili bilgi alabilir miyiz?

2019 yılında Moldova Cumhuriyeti’nin Türkiye Cumhuriyeti ile dış ticaret hacmi 447 milyon dolardan 576 milyon ABD Dolara ulaștı, 2018’e kıyasla 129 milyon ABD doları veya + % 29’luk bir artışı gösteriyor. Moldova’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne ürün ihracatı 176 milyon ABD dolara ulaştı (1,6 kat artış gösteriyor) ve ithalat 400 milyon ABD dolara ulaştı (% 17,7 veya 60 milyon ABD doları artış gösterdi). Bakiye – Türkiye Cumhuriyeti lehine 224 milyon dolara ulaştı.

Ticaretin gelişimi, milyon ABD doları

	2015	2016	2017	2018	2019
Dış Ticaret	349	333	408	447	576
Türkiye’ye  İhracat	64	61	104	107	176
Türkiye’den ithalat	285	272	304	340	400

Ülkeler arasındaki ticaretteki artış, ekonomik işbirliğine olan ilginin arttığını ve ihracat ve ithalatın gerçekleştirilmesi için elverişli bir iklimin olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, 2016 yılında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşmasına dayanarak belirli ürün kategorilerinin ihracatında vergilerin muafiyetine izin veren avantajlı bir düzenleyici çerçeve bulunmaktadır. Ayrıca, ülkeler arasında sadece kimlik ile seyahat etme imkanı vardır. Bir diğer önemli faktör, ülkenin güneyinde, Türkçe konuşan Gagauzyalıların ulusal azınlığının varlığıdır. Böylece ülkelerimiz, yüzyıllar boyunca geliştirilmiş ve sağlamlaştırılmış siyasi, ekonomik ve kişilerarası düzeyde mükemmel işbirliği ilişkileri olan stratejik ortaklardır.

Ticaret hacminin değerine göre Türkiye Cumhuriyeti, Moldova’nın ürün ihraç ettiği ülkeler arasında 5. sırada (Romanya, İtalya, Rusya Federasyonu ve Almanya’dan sonra) ve Moldova’nın dünya çapındaki ana ticaret ortakları arasında (Romanya, Rusya Federasyonu, Çin, Ukrayna, Almanya ve İtalya ‘dan sonra) 7. sıradadır. Moldova Cumhuriyeti’nin toplam ticaretinde Türkiye Cumhuriyeti’nin payı % 6,68’dir.

Başlıca ihraç edilen ürünler: Ayçiçeği çekirdeği; mısır; T-shirt; taze veya kurutulmuş fındık; etil alkol; erkekler için gömlekler ve bluzlar; formalar, kazaklar, uzun kollu yelekler; soya fasulyesi; buğday ve meslin; vb.

Ana ithal ürünler: Bakır tel; örülmüş veya tığ işi yapılmış diğer hazır giyim aksesuarları; giysi veya giysi aksesuarlarının parçaları; tüpler ve borular; narenciye; ilaçlar; domates; örme veya tığ işi malzemeler; demir veya çelikten dökme demir konstrüksiyonlar ve parçalar; merkezi ısıtma kazanları; ceketler, blazerler, elbiseler, etekler, pantolonlar, önlük ve destek tulumları, kadınlar ve kızlar için şort ve önlükler, vb.

Türk girişimcilerin Moldova Cumhuriyeti’ndeki faaliyetleri hakkında bilgi verir misiniz?

Kamu Hizmetleri Ajansı tarafından sunulan resmi bilgilere göre, şu anda Moldova Cumhriyetinde 1255 Türk sermayeli işletme faaliyet göstermektedir.

Türk şirketleri, ülkemizdeki faaliyet sonuçlarından memnun kalıp Moldova pazarına ilgi göstermektedir. Türk yatırımcıların ilgi alanları gayrimenkul inşaatı, yollar, tekstil, tarım-gıda sektörü ve diğerleridir.

En büyük yatırımcılardan biri, Türkiye, Rusya, ABD, Almanya, Romanya ve Moldova Cumhuriyeti gibi ülkelerde resmi temsilcilikleri bulunan uluslararası bir inşaat şirketi olan Summa Group’tur ve 15 yıldır faaliyet göstermektedir. Uygulanan projeler: Radisson Blu Leogrand Hotel, Medpark Uluslararası Hastanesi, Alışveriş Merkezi Dova, Crown Plaza Konut Kompleksi ve Crown Plaza Park, Chisinau Arena’dır (yapım aşamasında). Moldova Cumhuriyeti’nde bulunan şirketlerin diğer örnekleri Onur, Efes-Vitanta, Nefis, LC Waikiki, Ersat Tekstil, Asena Tekstil, Miso Tekstil ve diğerleridir.

Ticari ilişkilerinin gelişimi hakkında ne düşünüyorsunuz?

İki ülke arasındaki ticaret ilişkilerinde henüz keşfedilmemiş muazzam bir potansiyel bulunmaktadır. Önümüzdeki yıllarda ikili ticaret akışlarının artacağından eminim. Her iki ülkenin Cumhurbaşkanları tarafından karşılıklı ikili ziyaretler sırasında (2018’de Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Aralık 2019’da Moldova Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Igor Dodon), ikili ticarette 1 milyar ABD dolarına ulaşmak hedeflendi. Bu bağlamda, belirli ürün kategorilerinin ihracat ve ithalat kotalarını artırma olasılığını inceleme kararı alınmıştır.

Özellikle Moldova Cumhuriyeti, dondurulmuş mısır, şeker, fındık, bal, sığır ve koyun eti gibi T.C.’ne ihraç edilen bir dizi Moldova ürünü için tarımda ek imtiyazlar almak istiyor. Bu konu bu yıllın içinde gerçekleşecek olan Moldova Cumhuriyeti-Türkiye Cumhuriyeti Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında oluşturulan Ortak Komite’nin bir sonraki toplantısında tartışılacak. İhracat vergilerinin kaldırılması kesinlikle ticareti artıracak ve Covid-19’dan ciddi şekilde etkilenen ve dış ticaret yapmak için devletten ek teşviklere ihtiyaç duyan girişimcileri destekleme fırsatı sağlayacaktır.

Moldova ile Türkiye arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması’nın sunduğu avantajlar hakkında neler söyleyebilirsiniz?

11 Eylül 2014 tarihinde Kişinev’de imzalanan Moldova Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması 1 Kasım 2016 tarihinde yürürlüğe girdi.  Anlaşmanın uygulanması, iki ülke arasındaki uyumlu ekonomik ilişkilerin geliştirilmesini, ticareti genişletmek için ticaretin önündeki engellerin kaldırılmasına katkıda bulunmanın yanı sıra, özellikle iki devletteki karma yatırımların geliştirilmesi için yabancı yatırımların daha fazla çekilmesi gibi koşullar yaratmayı amaçlamaktadır.

Türkiye ile yapılan serbest ticaret anlaşmasının bir takım avantajları vardır:

Türkiye pazarında sanayi ürünleri ve bazı tarım ürünlerinin ithalatında tarife kısıtlaması olmaksızın sınırsız erişim – malların tercihli ithalat ve ihracatına ilişkin görevlerin büyük çoğunluğu, Sözleşme yürürlüğe girer girmez ortadan kaldırılmıştır.

Gümrük vergilerinin kaldırılması – Serbest ticaret anlaşması ithalat vergilerini azaltarak ticaret için fırsatlar yarattı.

Ortak ilişkilerin geliştirilmesi ve teşvik edilmesi için açık perspektifler – Serbest Ticaret Anlaşması, sadece ikili ticarette tarife engellerini değil, aynı zamanda özellikle kısa ve orta vadede Moldova Cumhuriyeti ekonomisi için fırsatlar yaratan tarife dışı engelleri de kaldırmayı amaçlamaktadır. Bu da şubelere dış pazarlara girme çabalarının pekiştirilmesini ve ortak ilişkilerin geliştirilmesi ve teşvik edilmesi perspektiflerini aydınlatmayı teşvik ediyor.

PanEuroMed sistemi içinde diyagonal kümülasyon (endüstriyel mallar için) – Ortak Komitenin No.2 sayılı Kararın yürürlüğe girmesiyle, iç prosedürün Türk tarafı tarafından tamamlanmasının ardından ve AB – DG TAXUD temsilcilerinin kümülasyon matrisinin değiştirilmesi konusunda bilgilendirilmesinden sonra diyagonal kümülasyon mümkün olacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti tarafından Moldova’da yapılan yatırımların değerlendirmesini yapabilir mısınız?

Yatırım yapılan sermayenin değerine göre Türkiye Cumhuriyeti yatırım ortakları arasında 7. sırada yer almaktadır. Türkiye’nin Moldova ekonomisine yaptığı yatırımlar şu anda 57 milyon ABD dolarıdır.

Aynı zamanda, 1994 yılından bu yana Moldova Cumhuriyeti’nde faaliyet gösteren TİKA (Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı) tarafından sağlanan teknik desteğe dikkat çekmekte fayda var. Şimdiye kadar, TİKA Ajansı, başta içme suyu temini olmak üzere sağlık, eğitim, idari, sivil ve tarımsal altyapının iyileştirilmesi ile ilgili çeşitli projeler gerçekleştirmiştir.

Aynı zamanda, 1992’den bu yana, TİKA Ajansı, ülkemizde düzenlenen çeşitli etkinliklerde yüzlerce uzmanın sempozyum, sergi, konferans ve seminerler gibi bölgesel ve uluslararası projelerde katılımını sağlamıştır.

TİKA’nın Moldova’nın faaliyetinin başlangıcından bugüne kadar gelişmesi için sağladığı toplam resmi yardım yaklaşık 33 milyon ABD doları, bunun için Türk makamlarına minnettarız.

Pandemi sürecinin ticaret ilişkilerine etkileri ile ilgili bir değerlendirme alabilir miyiz?

İstatistiklerde de görüldüğü gibi, ikili ticaret ilişkileri Covid-19’dan ciddi şekilde etkilenmiştir.

Dolayısıyla, Ocak-Nisan 2020 dönemi ticaret hacmini karşılaştırırsak, aşağıdakileri görebiliriz.

Bu dönemde Moldova Cumhuriyeti’nin Türkiye Cumhuriyeti ile dış ticaret hacmi 164,072 milyon ABD Doları olmuştur (bir önceki yılın aynı dönemine göre% -24,34).

İhracat – 52.061 milyon ABD Doları (2019’un aynı dönemine göre% -45.63).

İthalat – 112.011 milyon USD (2019’un aynı dönemine göre% -7.5).

Resmi verilerin analizi, Ocak – Haziran 2020 arasındaki ikili ticarete verilen zararın 150 milyon ABD Doları civarında olabileceğini düşünüyoruz.

Pandemi sonrası ticari ilişkilerin gelişimi hakkında ne düşünüyorsunuz?

Pandemi Covid-19’un yayılmasıyla dikkat çeken 2020 yılı, ulusal ekonomilerdeki zorlukların ve olumsuz sonuçların üstesinden gelmek için gerekli eylemlerin geliştirilmesi ve uygulanması görevini merkezi ve yerel otoritelerin gündeminde  olacaktr. Uluslararası sınır dışına çıkma kısıtlamaları yüzünden yurtdışında ticarette faaliyet gösteren şirketler ciddi şekilde etkilediği açıktır.

Bu bağlamda, Covid-19 sonrası dönem için, iş süreçlerinin dijitalleştirilmesi ve BT teknolojilerinin artan kullanımına özel önem verilerek, işin yönetilmesi, mevcut gerçeklere uyum sağlanması ve yeni iş süreçlerinin uygulanması yollarının yeniden düşünülmesi gerekmektedir.

Bu bağlamda, Elçilik 18 Haziran’da Moldova Cumhuriyeti Ticaret ve Sanayi Odası ile işbirliği içinde DEIK tarafından düzenlenen Moldova-Türkiye İş Forumu’na katılmak da dahil olmak üzere, çevrimiçi çeşitli etkinliklerin organizasyonu için somut teklifler getirmiştir. Etkinlik sırasında her iki ülkeden ekonomi temsilcileri arasında B2B toplantıları yapıldı. Aynı zamanda Büyükelçilik, Moldova Cumhuriyeti’nden şirketlerine Türkiye Cumhuriyeti’nde çevrimiçi düzenlenen çeşitli fuarlarına katılmalarına teşvik etti.

Her iki ülkeden işadamları arasında doğrudan B2B iletişimini kolaylaştırmayı amaçlayan bir diğer önemli girişim, Moldova Cumhuriyeti ve Türkiye Cümhuriyeti’nden işadamları için bir çevrimiçi ticaret platformunun geliştirilmesidir. Bu fikir, bu yıllın 27 Nisan tarihinde DEIK bünyesindeki Moldova-Türkiye İş Konseyi’nin toplantısında konuşulup bu platform için gerekli altyapıyı geliştirebilecek bir Türk şirketi tespit edildi.

Bizim sormayı unuttuğumuz, eklemek istediğiniz bir husus var mı? Moldova Cumhuriyeti’nin Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliğin stratejik hedefi, Moldova Cumhuriyeti’nin Serbest Ekonomik Bölge ve alt bölgelere (toplam 43 bölge) her birinde büyük bir Türk yatırımcı çekmektir. Söz konusu hedef 2020-2023 dönemi için belirlenmiştir. Bu yıl için temel amaç sanayi sektöründe 10 şirket ve tarım-gıda sektöründe 6 şirket çekmek, aynı zamnada türk turistlerin sayısını 100.000 ziyaretçiye kadar artırmaktır.  Serbest ekonomik bölgeler ülkenin çeşitli bölgelerinde mevcuttur ve yabancı yatırımcılar için cazip olan önemli vergi teşviklerine sahiptir.Türk yatırımcıları Moldova’yı ziyaret etmeye ve ülkemizdeki yatırım ortamının faydaları konusunda ikna olmaya teşvik etmek istiyoruz. EYLÜL 2020