Türkiye Arnavutluk’un önemli bir ticaret ortağıdır

Tarihi bağlarla bağlı olduğumuz Arnavutluk ile ticari ilişkilerimiz gelişmeye devam ediyor. Karşılıklı dostluk ilişkisi çerçevesinde geliştirilen Türkiye-Arnavutluk ticari ilişkilerinin geçmişi, bugünü ve geleceği ile ilgili görüşlerini almak için sorularımızı yönelttiğimiz Arnavutluk Ankara Büyükelçisi Kastriot Robo, ticari ilişkilerin gelişimi ile ilgili değerlendirmelerde bulundu.

Arnavutluk – Türkiye ekonomik ve ticari ilişkilerin tarihi üzerine bir değerlendirme alabilir miyiz?

Arnavutluk ve Türkiye, kültür ve tarih açısından birçok benzerliği paylaşan iki ülkedir. İlişkiler yüzyıllar öncesine dayanmaktadır. İlişkileri, Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze kadar uzanan uzun bir geçmişi olan ekonomik, sosyal ve siyasi işbirliğinden oluşmaktadır.

1990’lardan sonra Arnavutluk’un komünist rejimi düştü ve açık demokratik piyasa sistemine geçti; Türkiye desteğini bir kez daha göstererek Arnavutluk’a yardım teklifinde bulundu.

Arnavutluk-Türkiye ilişkileri, ekonomik ve ticari bağlar, kalkınma yardımı, sektörel değişimler ve normatif işbirliği açısından Arnavutluk’un Güneydoğu Avrupa’da sahip olduğu en zengin kurumsal işbirliği çerçevelerinden birini oluşturan geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.

Arnavutluk, kriz olmasına rağmen, son yıllarda finansal verilerde istikrarlı bir büyüme oranı yakaladı. Ülke, Avrupa Birliği entegrasyonuna doğru olumlu ilerleme kaydediyor, yani bu birliğin parçası olmak için gerekli kriterleri başarıyla yönetiyor ve karşılıyor.

Arnavutluk ile Türkiye arasındaki ilişkiler ve aralarındaki işbirliği zamanla gelişti. İki ülke arasındaki ekonomik işbirliği açısından en önemli olay 2006 yılında Serbest Ticaret Anlaşmasının imzalanması olmuştur.

Türkiye-Arnavutluk ticari ilişkilerine ilişkin güncel bilgiler alabilir miyiz?

Serbest Ticaret Anlaşması’nın (STA) 1 Mayıs 2008’de yürürlüğe girmesi, ticaret borsalarının büyümesi üzerinde olumlu bir etki yarattı. Bu anlaşma kapsamında 2013 yılından itibaren iki ülke arasında sanayi ürünlerine ilişkin gümrük vergileri sıfırlandı. İki ülke, Arnavutluk’un Türkiye’ye olan ihracatını artırmak için daha iyi bir ticaret dengesinin yanı sıra ekonomik işbirliğini ve ticaret alışverişlerini teşvik etmek ve geliştirmek için çalışıyor.

Ticaret Borsası	Milyon  Euro
Sene	2017	2018	2019	2020	Ocak-Eylül 2021
İthalat	416	444	507	475	490
İhracat	17	18	17	25	35
Ticaret Bilançosu	-399	-426	-490	-450	-455
Ticaret Hacmi	433	462	524	500	525

Kaynak: INSTAT

2017 – 2019 döneminde Türkiye’den yapılan ithalat rakamları istikrarlı bir şekilde artarak sırasıyla 508 milyon Euro seviyesinde en yüksek rakamı kaydetti. 2020’de ithalat 32 milyon Euro veya yaklaşık % 6,3 azaldı. Ocak – Eylül 2021 dönemi için bu gösterge 490 milyon Euro tutarındadır.

2017 – 2020 döneminde ihracat sürekli dalgalanmalarla karakterize bir trend izlemiştir. Türkiye’ye maksimum ihracat 2020 yılında 25 milyon Euro’ya ulaşmıştır. Ocak – Eylül 2021 dönemi için bu gösterge 35 milyon Euro değerine ulaşmaktadır.

2020 yılı için Türkiye’den yapılan ithalat ‘Tekstil ve ayakkabı’ (% 28) grubunda yoğunlaşırken, bunu ‘İnşaat malzemeleri ve metaller’ (% 17) ve ‘Kimyasallar ve plastikler’ (% 15) grubu takip ediyor. Ocak-Eylül 2021 döneminde Türkiye’ye ithalatın ağırlıklı olduğu mal grupları sırasıyla toplamın %25,3’ü ve %22,6’sı ile ‘İnşaat malzemeleri ve metaller’ ve ‘Tekstil ve ayakkabı’dır.

2020 yılı için Türkiye’ye yapılan ihracat, ‘İnşaat malzemeleri ve metaller’ (% 47) emtia grubuna odaklanırken, bunu Gıda, içecek, tütün (% 24) emtia grubu takip ediyor. Bu mal grupları, Ocak – Eylül 2021 döneminde Türkiye’ye yapılan ihracatta, sırasıyla, ‘İnşaat malzemeleri ve metaller mal grubunun % 79’u ve ‘gıda, içecek, tütün’ mal grubunun % 12’si ile hakim olmaya devam etmektedir.

NBC’nin Ulusal Ticaret Sicili verilerine göre Arnavutluk topraklarında Türk mülkiyetinde faaliyet gösteren 559 şirket bulunmaktadır. Bunlardan 471’i % 100 yabancı sermayeli, 88’i ise ortak sermayelidir. Bu şirketlerin çoğu, sırasıyla % 84’ü Tiran Bölgesi topraklarında faaliyet göstermektedir. Türk sermayeli şirketlerin faaliyetleri, çeşitli ekonomik faaliyet alanlarına yayılmıştır.

Arnavutluk ve Türkiye arasında, yıllar içinde işbirliği üzerinde olumlu etkisi olan zengin bir yasal çerçeve bulunmaktadır.

2021 yılın içinde iki ülke arasındaki mevcut stratejik ortaklığın pekiştirilmesi ve aynı zamanda bu değiş tokuşlar, ikili ilişkileri güçlendirmenin yanı sıra özellikle ekonomik ve ticari ilişkilerde olmak üzere karşılıklı çıkarların tüm alanlarında yeni işbirliği alanlarını belirlemeye yönelik siyasi iradeyi açıkça teyit etti.

Pandemi durumu iki ülke arasındaki ticari ilişkileri nasıl ve ne ölçüde etkiledi?

Salgının devam etmesine ve Covid 2019’un neden olduğu doğal kısıtlamalara rağmen, bu dönemde Arnavutluk-Türkiye ticari ilişkileri devam etmiş ve sürekli bir artış kaydetmiştir. Arnavutların Türkiye’ye ihracatının hacmi arttı, aynı zamanda Türkiye’nin Arnavut pazarına yaptığı ithalat da arttı. Zaten bu büyümeden dolayı Türkiye, İtalya’dan sonra Arnavutluk için ikinci ekonomik ticaret ortağı olarak sunuluyor ve Ocak-Eylül 2021 dönemi için 490 milyon avro rakamına ulaştı ve sonunda kaydedilen en yüksek borsaları aşma eğiliminde. İlişkilerimiz 2019 yılında 507 milyon avroya ulaşarak en yüksek seviyeye ulaşmıştır.

İki ülke arasındaki ticari ilişkilerin geleceği ile ilgili düşüncelerinizi alabilir miyiz?

Her iki ülkenin ekonomilerinin büyüme oranları göz önüne alındığında, hem Arnavutluk’ta hem de Türkiye’de ekonomik kalkınmada önemli bir artışın olduğu pandemi döneminde de bu büyümenin kesinlikle artışa yansıyacağını düşünüyorum. Yalnızca bu yılın Ocak ayında ilişkilerimizin stratejik seviyesinin artmasıyla ve ülkelerimizin iki lideri, Arnavutluk Başbakanı Edi Rama ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan  Arnavutluk-Türkiye ekonomik-ticari ilişkilerinin 1 milyar avro seviyesine ulaşması için çalışacağını ifade ettiler.

Bunun için Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu faaliyete geçirilmiş, ilgili bakanlıklar arasındaki toplantıları ve Ticaret Odaları (TOBB ve Arnavutluk Ticaret Odaları Birliği) arasındaki Ortak Konferansları, her iki taraftan farklı şirketler ve işletmeler, iki ülke arasındaki ticaret ve alışverişi artırmaya hazır ve istekli olduğu görülmüştür. Pandemi nedeniyle dünya pazarlarında meydana gelen değişiklikler, coğrafi yakınlık ve her iki ülkenin ilgili altyapılarındaki modernizasyonlar bu süreci daha da kolaylaştırmakta ve liderlerimiz tarafından belirlenen hedeflere ulaşılmasını sağlamaktadır.

Arnavut yatırımcıların Türkiye piyasası hakkındaki görüşleri nelerdir?

Tabii ki, Türkiye ekonomisi dünyanın en büyük ekonomilerinden biri ve G20’nin bir parçası, daha da büyümeye devam eden ve dünyanın en büyük ekonomileri sıralamasında ve daha da büyüme eğiliminde olan bir ekonomi, gelişmişlik ve büyüme yolundadır ve birçok alanda gelişme yaşamaktadır. Bu değerlendirme ile Arnavut yatırımcılar Türkiye pazarını görüyorlar ancak Arnavut işletmelerinin Türkiye pazarındaki ve ekonomisindeki varlığının nispeten küçük olduğunu ve Arnavut şirketlerinin Türkiye ekonomisine yatırım yapma fırsatlarının sınırlı olduğunu, bunun da esas olarak Türkiye ile ilgili olduğunu söyleyebilirim. Arnavut şirketlerinin ekonomik gücü 30 yıl önce Arnavutluk’ta komünizmin devrilmesinden sonra kurulan ve uluslararası pazarlarda çok sınırlı keşif ve genişleme deneyimine sahip yeni şirketlerdir. Ancak gelecekte Türkiye’nin ve ekonomisinin sunduğu fırsatları birçok ilgi alanına yatırım yapmak için kullanabilecek Arnavut işletmeleri olabileceğini düşünüyorum.

Arnavutluk’un Türk işadamlarına sunduğu avantajlar nelerdir?

Yukarıda bahsettiğim gibi Arnavutluk’taki Türk yatırımlarının stoku oldukça büyük (2019 sonunda 620.8 milyon euro rakamına ulaştı) ve finans ve bankacılık, telekomünikasyon, enerji, madencilik, altyapı, ulaşım sağlık ve eğitime gibi birçok alana yayılıyor. Bu yatırımların yüzde 82’si yüzde 100 Türk sermayesi ve sadece yüzde 18’i ortak girişim sermayesidir. Bu varlık, enerji ve madencilik, ulaşım, telekomünikasyon ve altyapı ve kentsel atık, turizm, tarım ve balıkçılık, ekonomik bölgeler ve öncelikli kalkınma alanları gibi Arnavutluk ekonomisinin sunduğu fırsatlar için diğer stratejik yatırımcıları kolayca çekebilir. Bu bağlamda, kesinlikle olumlu bir yatırım ortamı sağlanıyor.

Büyük yapıların inşaatında Arnavutluk’ta sadece son zamanlarda çok fazla önemli Türk firmaları yer almaktadır. Örnek YDA şirketini gösterebiliriz, şu an en büyük havalimanı olacak olan Vlora’nın yeni havalimanının inşaatına başlamış durumdalar.

Ayrıca ASL İnşaat ve İntekar Yapı Turizm firmaları, Arnavutluk Hükümeti tarafından düzenlenen uluslararası bir ihalenin kazananlarının açıklanmasının ardından Llogara tünelinin inşaatına başladılar.

Son olarak ne eklemek istersiniz?

Arnavutluk ve Türkiye arasındaki ikili ilişkiler mükemmel. Bu dostluğu teşvik eden ana faktörlerden biri, Türkiye’nin Arnavutluk’u önemli bir ticaret ortağı olarak görülmesidir, bu nedenle Arnavutluk, ekonomik ve ticari ilişkileri genişletmeye ve Arnavutluk’taki doğrudan Türk yatırımlarını teşvik etmeye öncelik vermektedir.

Büyümeleri için büyük fırsatlar varken, istikrarlı olan ekonomik işbirliğinin performansı ve ülkelerimiz arasındaki ticaret alışverişlerinin artan eğilimi takdir edilmektedir.

Türkiye, bölgede ve ötesinde Arnavutluk’un önemli bir stratejik ortağı olmuştur ve olmaya devam etmektedir. Bu nedenle, yeni ortak güvenlik ve barış taahhütleri ve ekonomik kalkınma koşullarında, dost Türkiye ve NATO müttefiki ile mükemmel ilişkilerin durdurulamaz şekilde güçlendirilmesi, genişletilmesi ve derinleştirilmesi, Arnavut kurumlarının önemli dış politika önceliklerinden biri olmaya devam ediyor.

Arnavutluk ve Türkiye, birlikte uzun bir geçmiş ile beraber, birbirleriyle iyi ilişkileri sürdürmeli ve daha da geliştirmeye büyük özen göstermelidir. Bu tür ticaretler engelleri ortadan kaldırır, ülkelere gerçek potansiyeli fark etme fırsatı verir ve onu dünya çapındaki büyük uluslararası pazarlara yaklaştırır.

Türkiye ile ticaretin iç pazarda yeni algılar getirmesi, yenilikçi ürünler sunması, önemli endüstrilerde lider olması ve sınır engellerini ortadan kaldırması dolayısıyla Arnavutluk gibi küçük bir ülkenin ekonomisini büyüttüğü sonucuna varılabilir.OCAK 2022